Oliwa z oliwek - jakie tajemnice kryje

Oliwa z oliwek przez wielu smakoszy bywa nazywana złotem śródziemnomorskim. To specjalny rodzaj oliwy, tłoczonej na dwa różne sposoby, jest jedną z podstaw zdrowej diety, zalecanej przez lekarzy, jednak nie jest to jedyny sposób na wykorzystanie oliwy. Coraz częściej sięgają po nią producenci kosmetyków, doceniając jej nawilżające właściwości, można ją również stosować w postaci olejku do twarzy i do włosów. Jakie jeszcze tajemnice kryje oliwa?

Oliwa z oliwekJak powstaje oliwa?

Olej roślinny z oliwek ma zabarwienie od zielonkawego do złotego, charakteryzuje się także specyficznym zapachem. Ze względu na wysoką temperaturę dymienia, rzędu 210 stopni, oliwę z oliwek można stosować do smażenia, choć równie dobrze smakuje jako dodatek do sałatek. Niestety, ten rodzaj oliwy jest bardzo wrażliwy na działanie promieni słonecznych, dlatego zaleca się przechowywanie oliwy z oliwek w butelkach z ciemnego szkła. Warto również pamiętać, że w odróżnieniu od innych rodzajów olejów roślinnych, w przypadku oleju z oliwek wykorzystuje się zarówno tłoczenie na zimno, jak i na gorąco. Oliwa z oliwek extra virgin mętnieje jeśli jest przechowywana w temperaturze poniżej 15 stopni, zatem nie powinno się jej przechowywać w lodówce. Z drugiej strony jest to jeden z najbardziej kalorycznych tłuszczów - 100 gramów oliwy ma ponad 880 kcal.

Oliwa oliwie nierówna

W Unii Europejskiej oliwę z oliwek dzieli się na trzy kategorie, w zależności od liczby kwasowej, która oznacza ilość kwasów tłuszczowych w produkcie. Najwyższą liczbę kwasową można osiągnąć tłocząc oliwę z oliwek mocno dojrzałych lub wręcz przejrzałych oraz z oliwek uszkodzonych przez owady. Najcenniejsza pod względem spożywczym jest oliwa z oliwek extra virgin, zwana również oliwą naturalną. Charakteryzuje się największą zawartością składników odżywczych, a według smakoszy jest także najlepsza, ponieważ do jej konserwacji nie wykorzystuje się żadnych środków chemicznych. Kolejne dwa rodzaje oliw obejmują oliwę rafinowaną, zwaną także oliwą oczyszczoną, oraz oliwę z kolejnych tłoczeń, która może być nazywana oliwą zwykłą. Każdy z wymienionych rodzajów oliw stosowany jest głównie w gastronomii czy do produkcji sosu vinegret. Do oddzielnej kategorii wymienia się oliwę stosowaną w przemyśle kosmetycznym, która musi spełniać wymogi Farmakopei.

Dlaczego jest tak cenna

Jako produkt pochodzenia roślinnego oliwa z oliwek jest bogatym źródłem witaminy E, która opóźnia efekty starzenia, zmniejsza widoczność zmarszczek, podnosi również odporność organizmu, a przy stosowaniu zewnętrznym nawilża skórę i włosy. Witamina A, również obecna w oliwie, to z kolei naturalny lek na problemy ze wzrokiem. W oliwie z oliwek znajdują się także polifenole oraz przeciwutleniacze, które według najnowszych badań zmniejszają ryzyko zachorowania na nowotwory. Osoby stosujące dietę śródziemnomorską, w której wykorzystywany jest olej z oliwek, mogą dzięki niej obniżyć poziom cholesterolu czy regulować zbyt wysokie ciśnienie. Stosowanie oliwy z oliwek zaleca się także osobom z cukrzycą. Mimo swojej wysokiej kaloryczności naturalny olej z oliwek stosuje się również w celu obniżenia wagi ciała. Tak wykorzystywana oliwa z oliwek reguluje procesy przemiany materii, ale także minimalizuje uczucie głodu. Można po nią sięgać, aby oczyścić organizm z różnego rodzaju toksyn. Oliwę można stosować i do smażenia, i do sałatek, czyli do spożywania na zimno. Do sałatek należy wybierać oliwę tłoczoną na zimno ze względu na wysoką zawartość cennych dla zdrowia składników, natomiast do pieczenia czy smażenia zaleca się oliwę extra virgin z pierwszego tłoczenia.

Skąd się wziął olej z oliwek

Oliwkowe drzewka były znane już około 6000 lat p.n.e. Początkowo uprawiano je w krajach Środkowego Wschodu, głównie na terenie współczesnego Izraela, gdzie regularne gaje oliwne powstały około 4000 lat p.n.e. Pierwsze sposoby na pozyskanie oliwy z owoców oliwki wykorzystywały siłę ludzkich mięśni oraz wodę. Oliwki rozgniatano w glinianych naczyniach, a następnie wymywano wodą - woda jako płyn cięższy od oliwy wypychała ją do góry. Nieco inaczej wyglądała technika uzyskiwania oliwy na terenie Syrii. Tutaj dojrzałe owoce rozgniatano na płaskich kamiennych powierzchniach, zaś samą oliwę uzyskiwano poprzez wyciskanie rozgniecionych oliwek, które umieszczano w specjalnych materiałowych rękawach. W kolejnych stuleciach gaje oliwne pojawiły się w basenie Morza Śródziemnego, w tym również w Grecji. To tutaj pojawią się mechaniczne urządzenia do wyciskania miazgi z oliwek, które w prawie niezmienionej postaci stosuje się do dzisiaj. Starożytni Grecy uważali, że drzewa oliwne podarowała ludziom bogini Atena, traktując je jako symbol pokoju, ale również mądrości i rozwagi. Starożytni filozofowie również byli związani z oliwkami: Arystoteles dokładnie opisał sposób uprawy oliwek, Solon zalecał, aby drzewa oliwne otoczyć szczególną troską i ochroną, zaś Platon nauczał w cieniu oliwnego gaju. W czasie olimpiad zwycięzca otrzymywał puchar wypełniony oliwą z oliwek oraz gałązkę oliwną jako odpowiednik późniejszego wieńca laurowego. Na wielu obrazach wykorzystywano symbol białego gołębia z gałęzią oliwną w dziobie traktowany jako symbol pokoju.

O czym do niedawna nie wiedziano

Najnowsze badania archeologiczne, przeprowadzone na terenie Cypru, pozwoliły spojrzeć na oliwę z nieco innej perspektywy. Już wcześniej naukowcy zdobyli dowody na to, że stanowiła ona ważny element handlu. Jednak to na terenie miasta, które uległo zniszczeniu około 1850 roku p.n.e., odkryto wiele zaskakujących zastosowań dla oliwy. I tak podobnie jak współcześnie robiono z niej kosmetyki oraz lekarstwa, wykorzystywano jako ofiarę dla bóstw w świątyniach, ale również stosowano ją do oliwienia krosien czy do zmiękczania tkanin. Najbardziej zaskakującym zastosowaniem dla oliwy było wykorzystywanie jej jako paliwa do pieców do produkcji narzędzi z brązu. W domach była ona stosowana jako rodzaj paliwa do domowych lamp. W czasach cywilizacji minojskiej oliwę stosowano również jako środek płatniczy, w którym także płacono podatki. Najstarsze odkryte perfumy, stworzone około trzeciego tysiąclecia p.n.e. w Egipcie, były aromatyzowane oliwą z oliwek. System tworzenia zapachów w oparciu o oliwę został zastąpiony dopiero przez wykorzystanie alkoholu do produkcji perfum.

Same drzewa oliwne są uznawane za niezwykle wiekowe. Najstarsze znane drzewa oliwne rosną w Libanie, a ich wiek określa się na mniej więcej 6 tysięcy lat.